کد مطلب:133241 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:253
خطیب خوب
در مقدمه ی جلد اول «سرمایه سخن» خطبا را به سه دسته تقسیم كرده است: اول: كسانی كه از روی نوشته می خوانند، دوم «حفظی» و سوم «ارتجالی» و آنگاه می نویسد:
«بسیاری از خطبای شرق و غرب، بدون فكر قبلی و تهیه موضوع، قدم جرأت بر پله منبر نداشتند، و دست روی میز خطابه نمی گذاشتند. اگر افرادی بر آنها خرده گیری می كردند، در پاسخ آنها می گفتند: منبر خطابه و تریبون، مقدستر از آن است كه كسی بی سابقه، پای جسارت بر آن و دست خسارت بر این بگذارد و وقت شریف مردم را تضییع كند.
آنگاه نقل می كند كه:
«یك ادیب فرانسوی در تهران به عذر اینكه دو هفته بعد، عازم سفر است از یك سخنرانی سه ربع ساعته عذر خواست و گفت: برای چهل و پنج دقیقه، سخنرانی
لااقل چهل و پنج ساعت مطالعه لازم است...» [1] .
نویسنده ی سرمایه ی سخن آنگاه نقل می كند كه:
«بسیاری از بزرگان اهل منبر را می شناختم كه هرگز بی مطالعه قدم به منبر نمی گذاشتند و حتی منابر خود را می نوشتند.»
آنگاه درباره ی «خطیب ارتجالی» می نویسد:
«... كسی است كه فكرهای خود را قبلا می كند و دارای ملكه ای می شود كه می تواند مطالب خوب را با الفاظ خوب بگوید. لازمه ی این قدرت، معلومات مختلف فرهنگی، علمی، تاریخی، تفسیر، حدیث، روایت، درایت، فلسفه، عرفان، روان شناسی و جامعه شناسی است. كوتاه سخن، خطیب لایق و گوینده هنرمند كه می خواهند مبلغ دین و بلندگوی مسلمان ها شود باید «دائرة المعارف» باشد. «ابكار افكار» [2] به لباس الفاظ زیبا تزیین كند و آذین بخشد و به مقتضای مقام ایراد كند. امروز به نام علم و دانش حس قبول و پذیرش كم شده، امور اعتقادی اگر بر پایه عقلی و مایه ی علمی متكی نباشد، مورد انتقاد واقع شده و استوار نماند. اگر گویندگان مذهبی، متوجه سنگینی و خطر مسؤولیت خود باشند، از گفتار بی بند و بار و نقل روایات بی اعتبار خودداری كنند، گویندگان باید اهل درایت باشند، حسن انتخاب نشان دهند. ایمان و عقیده وقتی محترم است كه بر پایه ی دلیل و برهان استوار باشد، اگر حقیقتی را با دلیل دانستیم و روایتی برخلاف آن دیدیم، اگر می شود باید به نحوی تطبیق دهیم و گرنه نباید طرح كرد...»
«... قرآن كه مقطوع الصدور است، هر گاه ظاهر قرآن با دلیل و برهان سازش نداشت، آیت تنزیل را به حكم درایت تأویل و حكمت قرآن را حفظ و رعایت می كنیم...»
«... هزار سال پیش، از «سید مرتضی» كه مفتی شیعه بود در زمینه ی اخباری كه در مدح و ذم پرندگان و زمین ها به عنوان قبول وحدانیت خداوند و ولایت علی علیه السلام یا كفر و دشمنی آنها وارد شده، سؤال شد. وی فرمود: با آنكه این روایات در كتب اصول و فروع آمده، ولی چون پرندگان و زمین تكلیف ندارند، این روایات مخالف عقل است و صحیح نیست...»
«... حاجی شیخ جعفر شوشتری در ملاقاتی كه با ناصر الدین شاه كرد ضمن سه
تقاضا، عموم شبیه گردانی ها و تعزیه گردانی ها را حرام اعلام كرد و مصرا درخواست داشت كه اقلا تعزیه عروسی قاسم كه خلاف شأن اسلام و دروغ محض است به هر قیمت شده جلوگیری شود...»
«بسیاری از خطبای شرق و غرب، بدون فكر قبلی و تهیه موضوع، قدم جرأت بر پله منبر نداشتند، و دست روی میز خطابه نمی گذاشتند. اگر افرادی بر آنها خرده گیری می كردند، در پاسخ آنها می گفتند: منبر خطابه و تریبون، مقدستر از آن است كه كسی بی سابقه، پای جسارت بر آن و دست خسارت بر این بگذارد و وقت شریف مردم را تضییع كند.
آنگاه نقل می كند كه:
«یك ادیب فرانسوی در تهران به عذر اینكه دو هفته بعد، عازم سفر است از یك سخنرانی سه ربع ساعته عذر خواست و گفت: برای چهل و پنج دقیقه، سخنرانی
لااقل چهل و پنج ساعت مطالعه لازم است...» [1] .
نویسنده ی سرمایه ی سخن آنگاه نقل می كند كه:
«بسیاری از بزرگان اهل منبر را می شناختم كه هرگز بی مطالعه قدم به منبر نمی گذاشتند و حتی منابر خود را می نوشتند.»
آنگاه درباره ی «خطیب ارتجالی» می نویسد:
«... كسی است كه فكرهای خود را قبلا می كند و دارای ملكه ای می شود كه می تواند مطالب خوب را با الفاظ خوب بگوید. لازمه ی این قدرت، معلومات مختلف فرهنگی، علمی، تاریخی، تفسیر، حدیث، روایت، درایت، فلسفه، عرفان، روان شناسی و جامعه شناسی است. كوتاه سخن، خطیب لایق و گوینده هنرمند كه می خواهند مبلغ دین و بلندگوی مسلمان ها شود باید «دائرة المعارف» باشد. «ابكار افكار» [2] به لباس الفاظ زیبا تزیین كند و آذین بخشد و به مقتضای مقام ایراد كند. امروز به نام علم و دانش حس قبول و پذیرش كم شده، امور اعتقادی اگر بر پایه عقلی و مایه ی علمی متكی نباشد، مورد انتقاد واقع شده و استوار نماند. اگر گویندگان مذهبی، متوجه سنگینی و خطر مسؤولیت خود باشند، از گفتار بی بند و بار و نقل روایات بی اعتبار خودداری كنند، گویندگان باید اهل درایت باشند، حسن انتخاب نشان دهند. ایمان و عقیده وقتی محترم است كه بر پایه ی دلیل و برهان استوار باشد، اگر حقیقتی را با دلیل دانستیم و روایتی برخلاف آن دیدیم، اگر می شود باید به نحوی تطبیق دهیم و گرنه نباید طرح كرد...»
«... قرآن كه مقطوع الصدور است، هر گاه ظاهر قرآن با دلیل و برهان سازش نداشت، آیت تنزیل را به حكم درایت تأویل و حكمت قرآن را حفظ و رعایت می كنیم...»
«... هزار سال پیش، از «سید مرتضی» كه مفتی شیعه بود در زمینه ی اخباری كه در مدح و ذم پرندگان و زمین ها به عنوان قبول وحدانیت خداوند و ولایت علی علیه السلام یا كفر و دشمنی آنها وارد شده، سؤال شد. وی فرمود: با آنكه این روایات در كتب اصول و فروع آمده، ولی چون پرندگان و زمین تكلیف ندارند، این روایات مخالف عقل است و صحیح نیست...»
«... حاجی شیخ جعفر شوشتری در ملاقاتی كه با ناصر الدین شاه كرد ضمن سه
تقاضا، عموم شبیه گردانی ها و تعزیه گردانی ها را حرام اعلام كرد و مصرا درخواست داشت كه اقلا تعزیه عروسی قاسم كه خلاف شأن اسلام و دروغ محض است به هر قیمت شده جلوگیری شود...»
[1] اين سخن هر چند مبالغه آميز مي نمايد اما در مورد سخنراني هاي تخصصي علمي و فني، راست مي آيد.
[2] يعني فكرهاي بكر و نو.